پیشگیری از سوء مصرف مواد
سوء مصرف مواد به عنوان یکی از مشکل های بهداشتی ، درمانی و اجتماعی قرن حاضر شناخته شده است . اعتیاد نه تنها منجربه آسیب های شدید و عمیق جسمی و روانی در فرد معتاد می شود بلکه آسیب های اجتماعی مانند افزایش طلاق ، بزهکاری و بیکاری را نیز بدنبال دارد .
مصرف مواد مخدر به خصوص تریاک در ایران ، سابقه ای چندصدساله دارد . همجواری کشور ما با دو کشور اصلی تولید کننده مواد مخدر یعنی افغانستان و پاکستان موجب شده است خاک ایران راه عبور این مواد به کشورهای اروپایی باشد و در این نقل و انتقال ها ، مقداری از مواد در ایران توزیع شود .
طبق آمارهای منتشر شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر تعداد تقریبی معتادان کشور حدود یک میلیون و دویست هزار نفر است علاوه برآن تعدادبسیار زیادی به صورت تفننی از مواد استفاده می کنند . درصورتی که هر معتاد به طور متوسط عضوی از یک خانواده ایرانی ? نفره باشد حداقل ?? میلیون نفر از مردم کشورما به نوعی با مشکل اعتیاد و پیامدهای روانی و اجتماعی آن درگیرند .
سوء مصرف مواد به عنوان مشکلی بهداشتی همواره مورد توجه مسئولان بهداشتی بوده است برای اولین بار در سال ???? در برنامه کشوری بهداشت روان به این مشکل توجه شد و وابستگی به تریاک و هروئین به عنوان یکی از مسائل اساسی کشور مطرح گردید.
درسال های اخیر ، استفاده از سرنگ آلوده در معتادان تزریقی و همچنین افزایش بیماری ایدز و دیگر مشکل های اجتماعی ناشی از اعتیاد ، موجب گردید تا ضرورت توجه به برنامه های پیشگیری از اعتیاد بیش از پیش احساس شود و در شرایط جدید که معتادان در حال ترک ، بیمار محسوب می شوند نسبت به اجرای طرح ادغام پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد اقدام شود . هدف کلی برنامه ملی پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد ، کاهش میزان سوء مصرف و وابستگی به مواد و آسیب های ناشی از آن با استفاده از امکانات شبکه بهداشتی درمانی کشور است تا با استفاده از نتایج آزمایشی آن ، الگوی مناسب پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد برای تمام کشور فراهم آید .
مواد چیست و سوء مصرف مواد به چه مواردی گفته می شود ؟
مواد ، شامل همه ترکیباتی است که مصرف آنها موجب تغییر در رفتار (مانند عصبانیت) ، اختلال در خلق و خوی (افسردگی) و اختلال در قضاوت و شعور فرد ( فراموشی و بی توجهی) میشود
سوء مصرف مواد به مواردی گفته می شود که فرد بدون نیاز و بدون مجوز پزشکی (نابجا) اقدام به مصرف مواد می کند ولی شدت مصرف به حدی نیست که وابسته و معتاد تلقی شود .
اعتیاد چیست و علائم آن کدامند ؟
اعتیاد وابستگی به مصرف هرماده مخدر و ناتوانی در ترک آن را گویند .
وابستگی میل شدید به مصرف هرماده و تمایل به ادامه مصرف آن است تاجایی که در بسیاری از موارد وابستگی به مصرف مواد برای فرد ، مهمترین مسئله زندگیش می شود .
عود مصرف مواد مخدر چیست ؟
عود ، یعنی بازگشت مجدد به مصرف مواد مخدر ، یعنی وقتی که فرد پس از درمان (ترک مواد) ، دوباره شروع به مصرف مواد قبلی و یا مصرف مواد جدید کند .
در ایران مصرف کدام مواد مخدر زیادتر است ؟
2 - تریاک 2 - حشیش -3 الکل 4- کراک 5- شیشه
وجود چه رفتارهایی در اعضای خانواده ، نشان دهنده اعتیاد است ؟
در ابتدای شروع مصرف ، نمی توان ازروی مشخصات ظاهری به اعتیاد افراد پی برد ، ولی با ادامه مصرف مواد ، رفتارهایی در فرد ایجاد می شود که ممکن است ما را به اعتیاد او مشکوک کند .
نشانه های جسمانی و رفتاری مصرف تریاک و مشتقات آن چیست ؟
الف : نشانه های جسمانی
- اثر تزریق بر دست ها و مشاهده وسایلی که برای مصرف مواد از آنها استفاده می شود در محیط زندگی فرد مانند تیغ ، سرنگ ، زرورق آلوده و شیشه مربا (بادرسوراخ شده)
- بی اشتهایی و بی نظمی در غذا
- استشمام بوی تریاک و مشتقات آن از شخص .
- حالت خواب آلودگی و خواب دیر هنگام .
- شکایت های فراوان جسمی ، یبوست و شکایت از ناتوانی جنسی .
ب : نشانه های رفتاری
1 - تغییر رفتار فرد مثل قفل کردن در اتاق به هنگام خروج ازخانه و غیبت یا ترک کردن بی دلیل خانه و محیط .
- 2 درخواست مکرر پول زیاد از افراد به بهانه و دروغ های مختلف .
-3 خرج کردن پول زیاد در مدت کوتاه و گم شدن پول ، طلا و وسایل منزل .
4 - طولانی شدن مدت ماندن دردستشویی .
5 - کم توجهی و بی توجهی به وضع ظاهری تاحد آشفته بودن سر و وضع .
6 - کاهش احساس مسؤلیت ، وقت شناسی و غیبت از محل کار یا تحصیل و هم چنین کاهش کارآیی درخانه ، مدرسه و محل کار .
7 - افزایش استفاده سرخود از داروهای آرام بخش و درخواست بی رویه داروهای مسکن .
علائم و نشانه های مصرف حشیش کدام است ؟
علائم شایع: قرمزی چشم ها ، افزایش ضربان قلب و نبض ، افزایش اشتها و عدم تعادل هنگام راه رفتن .
عارضه های فردی (جسمی و روانی) اعتیاد و سوء مصرف مواد چیست ؟
عارضه های جسمی : اعتیاد به مواد مخدر ممکن است سبب بیماریهای قلبی وریوی ،ناتوانی جنسی ، عقیم شدن ، سوء تغذیه و کاهش وزن شود . اگر اعتیاد از نوع تزریقی باشد ممکن است فرد را به بیماری های عفونی هم چون ایدز و هپاتیت دچار کند .
. عارضه های روانی : اعتیاد ممکن موجب اختلال درخواب ، افسردگی ، مشکل در تصمیم گیری ، اختلال های روانی خفیف و شدید و اختلال شخصیت شود .
عارضه های خانوادگی اعتیاد سوء مصرف مواد چیست ؟
مصرف مواد مخدر نه تنها به فرد مصرف کننده ، بلکه به هرکس که با او در تماس باشد نیز اسیب می رساند . نیاز فرد به مصرف مداوم مواد ، موجب بروز مشکلات اقتصادی ، کاهش درآمد خانواده ، افزایش هزینه ، نابسامانی و از هم پاشیدگی خانواده ، طلاق ، خشونت درخانواده (خشونت نسبت به همسر و آزار کودکان) و هم چنین محدود شدن معاشرت سالم خانواده با دیگران می شود و تربیت فرزندان را دچار اشکال می سازد .
عارضه های اجتماعی ، اقتصادی و شغلی اعتیاد و سوء مصرف مواد چیست ؟
اعتیاد خسارات بسیاری را بر جامعه و اجتماع تحمیل می کند و در عملکرد شغلی او دشواری های فراوان پدید می آورد . اعتیاد ممکن است موجب طرد شدن فرد از جامعه ، بیکاری ، غیبت از کار ، کاهش میزان کارآیی ، اخراج از کار و بروز حوادث حین کار و رانندگی شود . شیوع ایدز ، هپاتیت ،، بیماری های مقاربتی ، فقر ، بی کاری ، افزایش بروز جرم در جامعه همچون دزدی ، فحشا و قتل از جمله عارضه های اجتماعی اعتیاد است .
مصرف الکل چه عارضه هایی دارد ؟
مصرف الکل ممکن است باعت اختلال رفتاری ، اختلال خواب ، نارسایی کبد ، افزایش فشارخون ، سوء تغذیه ، ناتوانی جنسی ، رفتارهای غیر اخلاقی و ابتلا به فراموشی درفرد شود . مصرف الکل ممکن است فرد را به طرف مصرف سیگار ، حشیش و مواد مخدر بکشاند . این خطرها و پیامدها را به خاطر بسپارید ، نمونه های این عوارض را در خانواده ها و افراد محل شناسایی کنید و کوشش کنید در آموزش جوانان و افراد جامعه از این نمونه ها به کار برید
داستان شیشه :
واقعیت اینست که شیشه یک ماده محرک بسیار اعتیاد آور است بطوریکه در بسیاری از مقالات پزشکی قدرت اعتیاد زایی آن رابیشتر از مواد محرکی مانند کوکائین می دانند
بخاطر داشته باشیم که در حال حاضر درمان اعتیاد به شیشه و مواد محرک مشکل ترین درمان در زمینه درمان سوء مصرف مواد است.
شیشه ای که در حال حاضر در بازار قاچاق مواد محرک ایران وجود دارد بیشتر بصورت کریستال های ریز ( مانند شکر)است که در تکه های کوچک جاسازی شده و سر و ته آن بسته می شود
این ماده به شکل های دیگری از جمله بلور های شفاف و تیز و.... نیز عرض می شود
قاچاقچیان مواد با این شعار که : شیشه حاوی مورفین نیست پس اعتیاد آور نیست مصرف آنرا تبلیغ می کنند و متاسفانه بسیاری از افراد ناآگاه خواسته یا ناخواسته در دام این ماده محرک گرفتار می شوند
امروزه افراد بسیاری شیشه را در لابراتوارهای خانگی که به ان آشپزخانه می گویند میسازند و در ساخت آن از ترکیباتی از قبیل: الکلهای صنعتی- افدرین- استون- اسید سولفوریک- اتر- آب مقطر و... استفاده میکنند...
کراک چیست ؟
این ماده از کوکائین با استفاده از اتر، آمونیاک و بیکربنات سدیم گرفته می شود.
کوکائین از برگ بوته کوکا گرفته میشود و ماده ای محرک وبسیار اعتیاد آور است. شکل قابل تدخین آن را کرک می گویند.
پودر سفید کوکائین میتواند با مواد دیگر مانند شکر، مواد بی حس کننده ، کافئین و سایر مواد مخلوط و مورد استفاده قرار گیرد. این ماده می تواند عوارضی همچون آریتمی قلبی افزایش حرارت بدن / هایپرترمیا تا بیشاز ??? درجه فارنهایت، تشنج، شوک، از دست دادن هوشیاری ، ایست قلبی و تنفسی ، افسردگی ، ناتوانی جنسی و آسیب به سلولهای مغزی را بوجود آورد.
پیشگیری از اعتیاد یعنی بکار گیری اقدام هایی که مانع از مبتلا شدن افراد به مصرف مواد مخدر شود . ازعوامل مؤثر درپیشگیری از اعتیاد وسوء مصرف مواد می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- آموزش جامعه در زمینه عارضه ها و پیامدهای سوء مصرف مواد .
- آموزش مهارت های اجتماعی به منظور بالا بردن توانایی افراد برای مقابله سالم با مشکلات زندگی
- فراهم آوردن امکان اشتغال و فعالیتهای فوق برنامه برای جوانان و نوجوانان .
- اجرای مقررات و قوانین مبارزه با مواد مخدر .
5 - درمان افراد معتاد و پیشگیری از عود در آنها .
چند توصیه به والدین برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر در فرزندان:
پدر و مادر عزیز ،
برای پیشگیری از اعتیاد فرزندان خود به نکات ساده اما کلیدی زیر عمل نمایید و مطمئن باشید که میزان موفقیت شما در این امر افزایش چشم گیری خواهد یافت .
· درباره مواد اعتیاد آور اطلاعات کافی کسب کنید
شما به عنوان پدر و مادر باید انواع مواد اعتیاد آور ، نحوه مصرف آن ها ، علل و عوامل موثر در شروع اعتیاد و خطرات ، عوارض و علائم مصرف مواد مخدر را بشناسید .
مواد اعتیاد آور شامل همه ترکیباتی است که باعث تغییر کارکرد مغز انسان به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار نابهنجار ، عصبانیت و یا اختلال در قضاوت و شعور شود .
· مهارتهای تربیتی خود را افزایش دهید
والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندان خود نقشی اساسی دارند . شما می توانید مهارتهای تربیتی خود را بازنگری کنید تا فرزندانی با اعتماد به نفس بالا تربیت کنید و به آنها مهارتهای زندگی را بیاموزید . ( توانایی نه گفتن ، مهارت تصمیم گیری ، مهارت حل مشکل ، مهارت دوست یابی و ... ) .
· با فرزندان خود صحبت کنید
قبل از این که فرزند شما اطلاعات مرتبط با مواد اعتیاد آور را به غلط از اطرافیان خود کسب کند ، خود این نکات را به وی بیاموزید . به او بگویید مواد چه خطراتی دارد و عواقب اعتیاد چیست ، معتاد کیست و علل شروع مصرف کدامند و ... ولی دقت کنید :
· عقاید خود را به زور به آن ها تحمیل نکنید .
· قبل از رسیدن آنان به سن بحرانی این کار را انجام دهید .
· آنان را پیش از اندازه و به طور اغراق آمیز تنرسانید .
· زمان مناسبی را به گفت و گو اختصاص دهید . زیرا فرزند شما ارزش نصایح شما را با ارزش زمانی که به آن اختصاص داده اید برابر می داند .
· هنگام صحبت فرزندتان ، عکس العمل تندی نشان ندهید زیرا بدین ترتیب امکان مکالمات صمیمانه بعدی را از بین خواهد برد .
· یک الگوی مناسب باشید
برای فرزند خود در طی روز یک الگوی واقعی باشید و برای او درستکاری ، صداقت ، تواضع و کلیه صفات مثبت را به نمایش بگذارید . ? رطب خورده چون منع رطب کند ؟ ? اگر شما بر خلاف آن چه می گویید ، عمل کنید ، ا زفرزند خود نیز انتظاری نداشته باشید . چگونه یک پدر معتاد می تواند راهنمای خوبی برای فرزندش باشد ؟ ? در رفتارهای خود بیشتر دقت کنید ? شاید شما روزی با ت مس خر به یک معتاد و یا صحبت کردن با لحن افراد معتاد ، به فرزند خود پیامی نادرست منتقل کنید .
· گوش کردن را بیاموزید
شما با صحبت کردن تنها به پنجاه درصد از وظایف خود عمل کرده اید . شما باید ارتباط خود را با فرزندتان به این طریق حفظ نمایید :
به حرفهایش خوب گوش دهید و به موقع صحبت کنید . فرزند خود را با گفتن این جملات که : ? چقدر جالب !!! من این را نمی دانستم و ... ? به گفتن بیشتر تشویق کنید . به او بیاموزید تا مسائل روزمره و عقاید خود را با شما در میان بگذارد .
سه نکته :
· فضایی ایجاد کنید تا او احساس راحتی کند .
· با جملات مثبت ، با لبخند و یا تکان دادن سر و به او گوش دهید .
· با لحن خود و بکارگیری جملات تشویق کننده اشتیاق خود را به ادامه گفت و گو نشان دهید .
· از قبل آماده باشید
شما می دانید که فرزندانتان کنجکاوند و سوالات بسیاری درباره مواد مخدر دارند و طبیعتاً آنها را با شما در میان می گذارند ، مثلاً ممکن است روزی فرزندتان از شما بپرسد که آیا تا به حال مواد مخدر را تجربه کرده اید یا خیر ؟ شما باید برای جواب این سوال از قبل آماده باشید . کارشناسان معتقدند این فرصت بسیار خوبی است که شما علت عدم مصرف خود را به زبان سالهای جوانی به وی منتقل کنید و یا اگر مصرف کرده اید به او بگویید علت گرایش شما به مواد چه بوده است ؟ چرا آن را کنار گذاشتید ؟ حالا چه چیزهایی فهمیده اید که آن زمان نمی دانستید ؟ و حالا چرا می خواهید که فرزندتان آن اشتباه را تکرار نکند ؟ مسائل را بیش ازاندازه تشریح نکنید زیرا این مسئله کنجکاوی بیشتر او را بر می انگیزد .
· به فرزندتان نزدیک شوید
جوانانی که با والدین خود احساس نزدیکی می کنند ، کمتر از سایرین به مواد اعتیاد آور روی می آورند . حتماً زمانی را به فرزند خود اختصاص دهید . به طور منظم و هفتگی با او برنامه ریزی کنید و به کارهای مختلف بپردازید . برای صحبت کردن ، بعد از شام و قبل خواب و یا روزهای تعطیل بسیار مناسب است . جلسات خانوادگی برگ زار کنید . در این جلسات کلیه قوانین و مسائل خانواده ، مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. دراین جلسه هرکس فرصت صحبت کردن خواهد داشت .
واهمه نداشته باشید . از فرزند خود بپرسید که کجا می رود ؟ با چه کسی می رود و آن جا چه می کند ؟ سعی کنید در ساعات غذا خوردن ، همه خانواده را دور هم جمع کنید . فواید این امر را به مرور زمان درک خواهید کرد . در صورتیکه فرزندتان به منزل دوستش رفت ، از حضور والدین وی در منزل مطمئن شوید و به حضور خواهر و برادر بزرگتر و یا پدر بزرگ و مادر بزرگ اکتفا نکنید . دوستان فرزندتان را بشناسید و با والدین آن ها ارتباط برقرار سازید .
· به آنان در مقابله با گروه همسال کمک کنید
وقتی یک دوست صمیمی به فرزند شما مواد مخدر تعارف کند ، ممکن است او این مواد را مصرف کند ، چرا که نه گفتن به یک دوست کاری دشوار است . بله حتی یک دوست صمیمی نیز ممکن است فرزند شما را گمراه کند . احتمال مصرف مواد مخدر بدنبال تعارف افراد ناشناس و غریبه در مقایسه با تعارف یک دوست صمیمی بسیار کمتر است . بهترین روش پیشگیری از این مسئله ، این است که با فرزند خود به طور آزمایشی چنین موقعیتی را تمرین کنید تا در برخورد واقعی با تعارف مواد ، پاسخهای مناسب را ارائه دهد .